Speech voor de Studie- & Beroepenmarkt 2010

Geachte genodigden,

Ik zou graag mijn bijdrage aan deze middag willen beginnen met een verhaal.

Een volwassen dochter kwam op een dag bij haar moeder klagen dat alles haar tegenzat in het leven. Ze had alleen maar pech en alle omstandigheden waren tegen haar.

Terwijl ze naar haar dochter luisterde, zette de moeder 3 pannen met water op het vuur.

Toen het water begon te koken, deed ze in de eerste pan een ei, in de tweede pan een wortel en in de derde pan een schep gemalen koffie.

Vervolgens zei ze tegen haar dochter: “Laten we tien minuten geduld hebben.”

Na tien minuten deed de moeder het vuur uit en vroeg aan haar dochter, wat ze kon zien in de 3 pannen. De dochter keek in de eerste pan en zei: “Ik zie een hardgekookt ei.” Daarna keek ze in de tweede pan en ze zei: “Ik zie een zachtgekookte wortel.” Toen ze in de derde pan keek, snoof ze eerst de lekkere geur op en zei toen: “ Ik zie heerlijke koffie.”

Haar moeder legde toen uit wat ze haar wilde laten zien:

“Het kokende water is de situatie waar wij mee moeten leven. Het ei, de wortel en de gemalen koffie ondervonden dezelfde omstandigheden, maar reageerden verschillend.

Het ei was zacht en kwetsbaar toen het in het water werd gelegd en nu is de binnenkant hard.

De wortel was hard en stevig en is nu zacht en kneedbaar.

Bij beiden hebben de omstandigheden gezegevierd, want het water zelf is niet veranderd.

Maar kijk naar de gemalen koffie: deze heeft de omstandigheden juist gebruikt in zijn eigen voordeel en het resultaat is heerlijke koffie.”

Waarom vertel ik u dit verhaal?

Omdat wij nu op Bonaire ook gebruik moeten gaan maken van onze omstandigheden om een betere samenleving te creëren. Niet door als een ei hard te worden aan de binnenkant of ons als een wortel te plooien naar de omstandigheden. Niet door lijdzaam af te wachten, wat er met ons gaat gebeuren. Nee, wij moeten, zoals de koffie, actief worden en uitmaken hoe wij van de nieuwe omstandigheden kunnen

profiteren om er beter van te worden.

Wij moeten net als de dochter in het verhaal goed kijken wat er met ons gebeurt en wat onze omstandigheden nu zijn. We moeten voor onszelf uitmaken wat we met onze omstandigheden willen doen en waarom. We moeten onze sterke kanten belichten. We moeten niet klagen, maar de schouders eronder zetten en werken aan onze toekomst. En dat kunnen en mogen we niet alleen doen. Immers, als er maar een paar koffiekorrels waren geweest, was het resultaat niet zo geweldig geworden. De juiste verhouding is belangrijk, het evenwicht waar onze stichting zich zo sterk voor maakt. De juiste tijd is ook belangrijk; als de pan te lang of te kort op het vuur had gestaan, was het resultaat veel minder geweest.

Ik hoor vaak de uitspraak: “Dit of dat past niet in onze cultuur.” Per definitie is cultuur door mensen gemaakt en kan dus ook door mensen veranderd worden. Misschien willen wij onze cultuur afschermen zoals de schaal van het ei en daardoor alle invloeden van buitenaf weren. Of misschien willen we onze cultuur zo plooibaar maken als de wortel en alles binnenlaten wat zich aanmeldt aan invloeden? Of willen we zijn zoals de koffie en onze omstandigheden zo slim gebruiken dat we er samen iets moois van maken? We moeten niet bang zijn voor veranderingen, zolang die veranderingen ook verbeteringen zijn.

Wat willen wij behouden en wat willen wij afweren? Laten we met elkaar onze cultuur zo vormen dat wij er allemaal gelukkiger van worden. Weg met de slechte gewoonten. De goede gewoonten behouden, verbeteren en vermeerderen. Om dat te doen moeten we iedereen er van bewust maken, dat alleen wijzelf dat kunnen en moeten doen. Niet zomaar veranderen, alleen maar om te kunnen zeggen, dat we zo druk zijn geweest. Nee, eerst goed nagaan, wat er veranderd moet worden en waarom. En daarvoor is planning nodig. Veel planning. En kennis. Veel kennis.  En ambitie. Veel ambitie. En kwaliteit. Veel kwaliteit. En respect en waardering. Veel respect en waardering. Wat goed is, laten we met rust en bij wat verkeerd is, gaan we de omstandigheden gebruiken om er alsnog iets goeds van te maken. Slim profiteren van de omstandigheden door bijvoorbeeld onze kennis van talen te verbeteren. Wij verkeren in de unieke omstandigheid om 4 talen vloeiend te leren spreken en schrijven. Doen! Wij zitten ook in de unieke omstandigheid om onze kleine gemeenschap goed in te richten en iedereen aan zijn trekken te laten komen. Waarom niet? Wij kunnen Curaçao niet meer de schuld geven. Of is Nederland nu de nieuwe zondebok? Er werd en er wordt algemeen beweerd, dat Bonaire veel te klein was, om autonoom te worden. Ik wil het anders zeggen: Bonaire verdiende het nog niet om autonoom te worden. Zoiets moeten we willen verdienen. Door hard te werken. Door onze mentaliteit, waar nodig, bij te stellen. Zelf. En samen met onze eigen mensen, vooral onze jongeren. En samen met iedereen die Bonaire een warm hart toedraagt. We staan aan het begin. Doet u mee?

Spich pa Marshe di Estudio i Profeshon 2010

Apresiabel invitadonan,

Mi kier a kuminsá mi kontribushon na e atardi aki ku un kuenta.

Riba un dia un yu muhé adulto a bin keha serka su mama ku tur kos tabata bai malu den su bida. E tabatin malasuèltu so i sirkunstansianan no tabata na su fabor. 

Miéntras e mama tabata skuchando su yu el a yena 3 panchi ku awa i pone nan riba kandela. Ora e awa a kuminsá herebé, el a pone un webu den e promé panchi, un wòrtel den esun di dos i den e di tres panchi el a pone un kuchara grandi di kòfi mulá. Djei el a bisa su yu muhé: “Laga nos wanta dies minüt di pasenshi.” Despues di dies minüt e mama a paga e kandela i a puntra su yu muhé si e kier a wak den e panchinan i bis’é kiko e ta mira. E yu a wak den e promé panchi i a bisa: “Mi ta mira un webu duru.” Despues el a wak den e di dos panchi i a bisa: “Mi ta mira un wòrtel moli.”

Ma ora el a wak den e di tres panchi, el a snèif e holó dushi promé i despues el a bisa: “Mi ta mira kòfi sabroso.”

Su mama a splika nifikashon di lokual el a hasi di e siguiente manera: “E awa kayente ta sirkunstansia di bida. E webu, e wòrtel i e kòfi mulá tur tabata den e mesun sirkunstansia, pero nan a reakshoná diferente.   

E webu tabata moli i vulnerabel ora a pon’é den e awa i awor su paden ta duru.

E wòrtel tabata duru i awor e ta moli i bo por machik’é.

Serka tur dos sirkunstansia a triunfá, pasobra e awa mes no a kambia.

Pero wak e kòfi mulá: esaki a probechá di e awa kayente pa produsí un bebida delisioso.

Dikon mi ta konta boso e kuenta aki?

Pasobra nos na Boneiru tambe mester kuminsá probechá di e sirkunstansianan ku nos ta den pa asina krea un mihó komunidat. No dor di bira duru i infleksibel manera e webu òf bira moli manera e wòrtel i laga hende machiká nos. No dor di warda pasivamente riba kiko ta bai pasa ku nos. Nò, nos mester bira aktivo i disidí kon nos por probechá di e sirkunstansianan nobo pa nos drecha i mehorá nos komunidat boneriano.

Meskos ku e yu muhé den e kuenta nos mester analisá bon kiko ta pasando ku nos awor i kon nos situashon ta na e momentu aki. Nos mester disidí pa nos mes kiko nos ke hasi ku nos situashon i dikon. Nos mester enfoká riba nos puntonan fuerte. Nos no mester keda keha, ma pone man na obra i traha riba nos futuro. Pero esei nos no por i no mag hasi nos so. Si tabatin un krenchi di kòfi mulá so den e panchi, e resultado lo no tabata asina tremendo, tòg? Proporshon korekto ta sumamente importante, ekilibrio òf balanse lokual nos fundashon ta boga p’e. Tempu tambe ta krusial. Si e panchi a keda muchu largu òf muchu kòrtiku riba kandela, e resultado lo tabata ménos bon.

Ku frekuensia mi ta tende e remarke: “Esaki òf esei no ta pas den nos kultura.” Pa definishon kultura ta trahá pa hende i konsekuentemente hende por kambia su kultura. Kisas nos ke kubri nos kultura manera e kaska di webu ta hasi i asina resistí tur kambio, òf kisas nos ke pa nos kultura ta asina moli manera e wòrtel i apsorbé tur influensha djafó, tantu bon i malu? Òf nos ke pa nos kultura ta manera e kòfi i saka lo máksimo for di nos sirkunstansianan? Nos no mester tin miedu di kambio. Pero huntu nos mester disidí sí, kiko mester kambia i kiko nò. Kiko nos ke deshasí di dje i kiko nos ke mantené. Kaba ku nos mal kustumbernan i mantené, mehorá i multipliká esunnan bon. Laga nos tur huntu forma nos kultura di tal manera ku nos por sigui kanta ku orguyo e palabranan den nos himno: “di un kondukta tur parti gabá” Pa realisá esaki, nos tur mester ta konsiente ku ta nos mes so por i mester hasié. No kambia djis pa kambia, pa despues bisa ku nos tabata masha drùk. Nò, wak bon promé kiko mester kambia i pakiko. I p’esei mester plania. Plania bon i hopi. Mester di konosementu. Hopi konosementu. I kalidat. Kalidat haltu. I ambishon. Hopi ambishon. I rèspèt i apresio pa nos mes i pa otro. Hopi rèspèt i apresio. Loke ta bon, nos ta laga na pas i kaminda tin kosnan ménos bon, nos ta probechá di sirkunstansianan pa nos logra kambio. Probechá di nos sirkunstansianan pa por ehèmpel mehorá nos dominio di idioma. Nos ta den e situashon úniko di por siña lesa i skibi kuater idioma bon. Ban hasié! Nos ta den e situashon úniko di por organisá nos komunidat i transform’é den un paraiso próspero pa tur hende, tantu suidadano komo bishitante. Pakiko nò? Nos no por tira falta mas riba Kòrsou. Òf ta Hulanda a bira nos kashi di warda horka awor? Tur kaminda nos tabata i ta tende ku Boneiru ta muchu chikitu pa bira outónomo. Ami ta mir’é asina: Boneiru no a meresé (ainda) di a bira outónomo. Outonomia ta algu ku bo mester ke lucha p’e. Ku trabou duru i kambio di mentalidat. Nos tur. Huntu ku nos yunan di tera, en espesial nos hóbennan. I huntu ku tur hende ku tin interes di Boneiru na pechu. Bo tambe ta djòin?

Mara nos tur por ta kòfi!

Danki pa boso atenshon,

Celia Fernandes Pedra

Presidente Fundashon Ban Boneiru Bek

Let us all be coffee!

Laten we allemaal koffie zijn!

Mara nos tur por ta kòfi!

Ik dank u voor uw aandacht,

Celia Fernandes Pedra

Voorzitter Fundashon Ban Boneiru Bek