Speech van Cynthia Ortega-Martijn

Ik wil beginnen met Trix van Bennekom te feliciteren met de uitgave van haar boek 'De tragiek van Bonaire' op deze dag dat wij gedenken dat het al weer 2 jaar geleden is dat het Koninkrijk is hervormd. Een proces van vallen en opstaan met positieve aspecten, maar ook met minder mooie waarne­mingen.

Trix, het is u gelukt om een inkijk te geven in de relatie tussen Nederland, Europese Nederlanders en Caribische koninkrijksdelen en Caribische Nederlanders dat met diepge­wortelde emotie beladen is. U hebt het over een Koninkrijk dat een onmogelijke familie blijkt te zijn, doordat aan de ene kant van de oceaan zij niet willen luisteren en aan de andere kant zij niet willen praten. Wat ik waardeer is dat u terecht in uw boek zegt dat als je geïnteresseerd bent in wat onder de bevolking leeft, je er niet aan ontkomt om te taal te leren en in te burgeren. Daar zit wat mij betreft een van de grote erger­nissen die belemmerend is voor de sociale cohesie op Bonaire, maar ook op St. Eustatius en Saba. Als voormalig Kamerlid heb ik in een motie opgeroepen dat ambtenaren ook de taal moeten leren en inburgeren wanneer zij zich tijdelijk vesti­gen op de eilanden. 1k vind dat wanneer iemand een publieke functie heeft, hij/zij alles uit de kast moet trekken om zijn/haar burgers te dienen. Trix, uw beslissing om uw Nederlandse bril of te zetten doordat u tot het besef bent gekomen dat deze een struikelblok is om goed naar de eilanden te kijken is prijzenswaardig.

De titel van uw boek weld de indruk dat de inhoud van het boek alleen gaat over Bonaire. Niets is minder waar. Het gaat over het Koninkrijk. Het is niet altijd helder wat de invloed van de gepresenteerde informatie is op de tragiek van Bonaire en wat de dwarsverbanden zijn. Dat kan voor de lezer die weinig voorkennis heeft van de eilan­den soms verwarrend overko­men, maar geloof mij, de puzzelstukjes vallen op den duur op hun plaats.

Afgezien hiervan is het u gelukt om op een vlijmscherpe manier een tipje van de sluier op te lichten door een combina­tie van historische feiten en uw eigen ervaringen. Uw boek geeft een inkijk in zaken waar een buitenstaander geen vinger achter kan krijgen. Binnen het Koninkrijk hebben de politieke spelers het volgens u voor het zeggen en de inwoners hebben het nakijken. Zo objectief mogelijk hebt u geprobeerd om een selectie te maken in de verschillende historische feiten, gebeurtenissen, ervaringen en interviews om te komen tot een duidelijke boodschap voor het Koninkrijk.

Een andere kritische noot heb ik bij het volgende. U bent tot de conclusie gekomen dat de paradijselijke buitenkant tegelij­kertijd ook de grootste belem­mering is om een realistisch beeld van de binnenkant te krijgen. Een wereld volgens u, waar niets is wat het op het eerste gezicht lijkt. Hoewel ik begrijp wat u bedoelt is deze conclusie te generaliserend, waardoor juist de deur voor een open dialoog dichtgegooid kan worden. En dat is jammer mede gezien de waardevolle inhoud van uw boek.

Ondanks een aantal kritische noten wil ik dit boek graag aanbevelen. Het is een eyeope­ner, waar keihard de spiegel wordt voorgehouden, het stil­zwijgen wordt doorbroken en open zenuwen blootgelegd. Een staaltje journalistiek onderzoek, door een buitenstaander die door een cultureel bastion heen breekt dat wonderlijk genoeg jaren onderdeel is van dezelfde geschiedenis. Trix, uw boek is boeiend om te lezen voor de kenner van de achtergronden en voor degenen die 'open min­ded' zijn, echter mogelijk een ergernis voor degenen die een cultureel of 'eigenbelangen' bord voor hun hoofd hebben. Treffend vind ik dat u opmerkt dat de Amerikaanse interventie met betrekking tot het afvoeren van de eilanden van de dekolonisatie lijst ervoor heeft gezorgd dat er nooit een expliciete uit spraak is gedaan of de status van de voormalige Nederlandse Antillen (volgens het statuut) nu wel of niet voldeed aan de eisen van zelfbestuur die het VN-Handvest stelt. In alle debat­ten in de Tweede Kamer blijft deze onduidelijkheid zorgen voor irritaties over en weer. Wat mij betreft wordt het tijd dat de Verenigde Naties zich klip en klaar daarover uitspreekt. Want deze onduidelijkheid ligt ook ten grondslag aan de inrichting van de openbare lichamen Bo­naire, St. Eustatius en Saba en het ingezette integratieproces. In uw boek merkt u op dat het pijnlijk is om de zien hoe het ooit zo dorpse Bonaire steeds meer uit balans begint te raken. U stelt verder dat door de toene­mende blootstelling aan Neder­land en 'vernederlandisering' van de samenleving het leven op Bonaire moeilijk is gemaakt met als gevolg dat zelfs op Bo­naire diep sluimerende antiko­loniale gevoelens naar boven zijn gekomen. Op basis van concrete voorbeelden onder bouwt u deze conclusies. In uw boek laat u helder zien dat de onduidelijkheid met betrekking tot de integratie de verhoudingen verder op scherp heeft gezet, waardoor zoals u stelt een anti-makamba sentiment is ontstaan. In uw boek blijft de vraag deels onbeantwoord waarom het bestuur van Bonaire di kans die hen is geboden door Tweede Kamer, door een aangenomen motie van mij, om als­nog een referendum in te stel­len niet hebben benut Veel problemen waar geconfronteerd worden had mogelijk voorkomen kunnen worden. Maar een goede ver­staander heeft een half woord nodig. U laat namelijk in uw boek duidelijk zien welke acto­ren een rol hebben gespeeld ei nog steeds spelen in wat u noemt de tragiek van Bonaire. Of het nu de politiek-bestuur­lijke elite is, de almachtige politieke leider, de stilzwijgende inwoner, de Europees-Neder­landse gelukszoeker, dubieuze CDA'ers of Oost-Indisch dove Tweede Kamerleden, alle acto­ren passeren de revue in uw boek. Dus u trapt met uw boel1 hard op verschillende mogelijke lange tenen. Echter juist door de balans die u hierin aanbrengt in uw boek, hoop ik dat alle betrokkenen de kern­ boodschap van uw boek gaan begrijpen en accepteren. Die is wat mij betreft luid en duidelijk.  Zo kan het niet langer! Een boodschap die ik als politica, maar ook als burger van harte onderschrijf.

De vraag is nu wat Trix met haar boodschap wil. Zij komt tot de eindconclusie dat loslaten van belang is. Meer afstand nemen van het voormalige moederland. Zij zoekt het in h hervormen van het Koninkrijk en de bestuurlijke verhoudingen. Een gemenebest voor de autonome landen en het model van het koninkrijkseiland voor Bonaire, St. Eustatius en Saba. Trix, juist datgene wat u herhaaldelijk in uw boek aan de kaak stelt, namelijk het beslissen voor en over een ander, doet u in alle oprechtheid nu zelf.. Ik denk  dat u in een onbewaakt moment even per ongeluk de Nederlandse bril weer hebt opgezet? Maar dat is niet erg want op dit punt wil ik uw boek aanvullen door te stellen dat iedere staatkundige hervorming uiteindelijk door middel van een referendum door het volk gedragen moet worden. Het gaat namelijk om het zelfbe­schikkingsrecht en dat is een groot goed dat wij moeten res­pecteren en koesteren.

Hoewel Trix in haar boek veelvuldig melding maakt van de verschillende culturele barrières lijkt zij op het eerste ge­zicht geen concrete oplossing aan te bieden. Echter niets is minder waar. Want juist haar laatste persoonlijk opmerking is wat mij betreft de cruciale op­lossing voor de culturele impas­se waarmee het Koninkrijk al jarenlang geconfronteerd wordt. Namelijk in een postkoloniale regio proberen te begrijpen wat er echt speelt, dat zal de kijk op elkaar over en weer veranderen, maar ook de kijk op de wereld. Dit biedt menselijk, maar ook politiek gezien mogelijkheden om naar elkaar toe te groeien. Echter, door de verschillende belangen die onvoldoende ondergeschikt gemaakt worden aan het gemeenschappelijk belang lijkt dit een utopie, maar wat mij betreft niet onmogelijk.

Mijn complimenten aan Trix, voor haar openheid, worstelen, maar vooral de wil om afstand te doen van haar eigen referen­tiekader om de ander te begrij­pen. Dit boek is een bevestiging van veel wat ik al wist, mede door mijn achtergrond en mijn bijna zes jaar woordvoerder­schap voor de portefeuille Ko­ninkrijksrelaties. Dit boek is een aanrader voor een ieder die bemoeienis heeft of gaat heb‑

ben met de eilanden binnen het Koninkrijk. 1k denk hierbij aan politici en ambtenaren, maar ook het maatschappelijk middenveld en de burgers. Hiermee wordt het mogelijk om elkaar beter te begrijpen en gezamenlijk te zoeken naar meer saamhorigheid, het juiste beleid en verhoudingen binnen het Koninkrijk. Wat mij betreft een handboek voor ieder Ka­merlid die woordvoerder is of wordt voor de portefeuille Koninkrijksrelaties en Binnenlandse zaken.

Bron: Antilliaans Dagblad vrijdag 12 oktober 2012

Bovenstaand tekst is uitgesproken door mevrouw Cynthia Ortega-Martijn, voormalig Tweede Kamerlid voor de ChristenUnie, bij de presentatie van het boek “De tragiek van Bonaire” op woensdag 10 oktober 2012 bij de boekhandel Donner in Rotterdam.