Nu alle zes op Curaçao opgegroeide trainees vanaf september 2017 definitief bij het Openbaar Lichaam Bonaire, Fundashon Mariadal, Tourist Corporation Bonaire en het Zorgverzekeringskantoor aan de slag gaan, sluit Stichting Ban Boneiru Bèk het project af. Dat de uiteindelijke uitvoering van het project Traineeship waar de stichting zich vanaf 2009 voor heeft ingezet, afwijkt van het oorspronkelijke idee en de doelstelling en het project hen door het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties uit handen is genomen, is niet waar het om gaat volgens bestuurders Hans Evers en Celia Fernandes Pedra.
“Wij hebben ons samen met andere partijen jarenlang en steeds opnieuw ingezet voor dit project en niet opgegeven. Dat er nu zes trainees gaan werken bij verschillende instellingen is het bewijs dat de aanhouder wint. Onze taak zit erop.”, stelt voorzitter Celia Fernandes Pedra.
Het project Traineeship Bonaire heeft behoorlijk wat voeten in de aarde gehad en is allerminst over één nacht ijs gegaan. Naar aanleiding van verschillende klachten en uitroepen van deze of gene dat Bonaire onvoldoende bestuurskracht en een onvoldoende sterk ambtelijk apparaat had, besloot Ban Boneiru Bèk daar in 2009 wat aan te doen. Want besturen is voor een groot deel te leren.
Dat leren enerzijds een kwestie van goed opleiden is en anderzijds gaat om het opdoen van de juiste ervaring, was de kerngedachte van de notitie die Wil van Delft, toenmalig kwartiermaker van het huidige RCN (toen nog RSC), in mei 2010 schreef naar aanleiding van de gesprekken met Ban Boneiru Bèk. In het kort was het de bedoeling om jaarlijks tien jonge HBO- en WO-afgestudeerde Caribische Nederlanders in Nederland analoog aan het Nederlandse Rijkstraineeprogramma een tweejarig traineeship in Nederland aan te bieden en vervolgens voor drie jaar een baan binnen de ambtelijke organisatie op Bonaire. Op die manier zou ten eerste het ambtelijk apparaat duurzaam worden versterkt, ten tweede de remigratie van hoogopgeleide eilandkinderen worden gestimuleerd en ten derde de cruciale bestuurlijke posten uiteindelijk worden bemenst door personen met een Bonairiaanse achtergrond. Of om met de woorden van Wil van Delft te spreken: “[…] de noodzaak om de kwaliteit van de organisatie een zodanige impuls te geven dat over een aantal jaren Nederland niet meer nodig is voor het besturen van de eilanden”.
Om een en ander vlot te trekken stuurt Ban Boneiru Bèk, na gesprekken met zowel het Bestuurscollege als de voorzitter van de commissie Nederlands-Antilliaanse en Arubaanse Zaken (NAAZ) Willibrord van Beek, in juni 2010 een brief naar toenmalig staatssecretaris Ank Bijleveld en benadert tevens leden van de Tweede Kamer onder wie de toenmalige Kamerleden van de ChristenUnie, Cynthia Ortega-Martijn en van D66, Wassila Hachchi. Beide Kamerleden brengen het programma in en blijven het ondersteunen in diverse debatten in de Tweede Kamer. Kamerlid Ortega-Martijn schrijft in 2011 eveneens een notitie waar de minister samengevat op reageert met de boodschap dat het niet aan de overheid is om remigratie te stimuleren. De politieke en ambtelijke steun voor het traineeshipprogramma zijn niet genoeg om het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) te overtuigen van de noodzaak en Ban Boneiru Bèk wordt de deur gewezen. De crisis en bezuinigingsronden bieden geen ruimte voor een initiatief als een traineeshipprogramma Nederland-Bonaire, ook al heeft BZK niet veel vertrouwen in het Bonairiaanse ambtelijk apparaat. De cruciale posten binnen de gloednieuwe Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN) kan men in tegenstelling tot de oorspronkelijke plannen ook bemensen met de eigen ambtenaren. Hoewel het doek voor het project daardoor tijdelijk lijkt te zijn gevallen, geeft Stichting Ban Boneiru Bèk het niet helemaal op. Zo’n drie jaar later, in 2013, nemen de bestuurders contact op met Stichting Ocan (Overlegorgaan Caribische Nederlanders) waarbij ook het traineeshipprogramma ter sprake komt. De diverse gesprekken leiden in 2014 tot een samenwerkingsovereenkomst tussen Ocan en Ban Boneiru Bèk. Ocan, vertegenwoordigd door voormalig voorzitter Glenn Helberg en ex-Tweede Kamerlid Cynthia Ortega-Martijn, trekken daarna meteen de stoute schoenen aan en spreken nog in hetzelfde jaar met BZK en de kersverse Rijksvertegenwoordiger (RVT) Gilbert Isabella over de wensen om een CN(Caribisch Nederland)-balie op te richten waaronder het traineeproject eveneens zal komen te vallen. Het antwoord is nee. BZK noch de Rijksvertegenwoordiger zijn geïnteresseerd. Ook de nieuwe pogingen van Wil van Delft in januari 2015 om steun voor het project te vinden bij de secretaris-generaal van het ministerie mogen niet baten. Ondanks het feit dat men binnen de gelederen van BZK nog altijd vindt dat het ambtelijk en bestuurlijk apparaat van Bonaire beter kan en dit in het Meerjarenplan Caribisch Nederland 2015-2018 zelfs als ‘Ondersteuning 
Bestuurlijke ontwikkeling’ wordt opgenomen als vierde focuspunt. In het kader van remigratie belegt de Rijksvertegenwoordiger op 4 maart 2015 wel een bijeenkomst om met verschillende organisaties te spreken over de terugkeer van afgestudeerden naar de eilanden. Namens Ocan brengt Ortega-Martijn het traineeshipprogamma van samenwerkingspartner Ban Boneiru Bèk tijdens deze vergadering opnieuw te berde. Het toegezegde follow-upoverleg dat op deze bijeenkomst zou volgen, komt niet. Ocan wordt ruim een jaar later, in april 2016, wel benaderd voor het project I-landers van de hand van de Rijksvertegenwoordiger.
Het herhaalde nul op rekest van BZK en de RVT is wederom geen reden voor zowel Ban Boneiru Bèk als samenwerkingspartner Ocan om het erbij te laten zitten. Na beraad besluiten Ocan en Ban Boneiru Bèk dan ook om zich op het bedrijfsleven te richten en benaderen John Soliano, de toenmalige directeur van de Bonaire Holding Maatschappij (BHM). BHM lijkt wel brood in het plan te zien. Vanwege de beperkte middelen komen BHM, Ocan en Ban Boneiru Bèk overeen dat er iemand wordt aangesteld om in de vorm van een pilot een aangepast en afgeslankt ‘Uitvoeringsplan Traineeprogramma’ te schrijven en dat er vijf werkgevers, TELBO N.V, Water en Energiebedrijf Bonaire N.V (WEB), Bonaire International Airport N.V., Fundashon Mariadal en SELIBON N.V. zullen meedoen aan het project. Hoewel het nutsbedrijf zich in een later stadium terugtrekt, blijven het vijf werkgevers omdat de Stichting Verslavingszorg & Psychiatrie CN tegenwoordig Mental Health Caribbean bereid wordt gevonden om mee te werken aan het plan. De doelstelling van het traineeprogramma zoals geformuleerd in het uitvoeringsplan is nu “contact maken met hoogopgeleide afgestudeerden die met een studiebeurs vanuit Bonaire naar Nederland zijn vertrokken om daar een opleiding te volgen en hun via een traineeprogramma werkervaring te laten opdoen binnen de diverse organisaties op Bonaire teneinde hun terugkeer naar Bonaire te stimuleren.” Om dit doel te bereiken zullen er voor twee jaar vijf trainees geworven worden door Ocan die de werving en selectie voor zijn rekening neemt. Alhoewel van het duurzaam versterken van het ambtelijk apparaat in het nieuwe uitvoeringsplan weinig overblijft, gaan alle betrokken partijen er in 2016 mee akkoord. Eindelijk na jaren lobbyen, doorzetten en niet opgeven is het Ban Boneiru Bèk gelukt om het traineeshipprogramma dan toch voor elkaar te krijgen. Tenminste zo lijkt het. Maar dan gaat er binnen BZK opeens een andere wind waaien. Naar aanleiding van het onderzoek ‘We are deeply rooted’ dat PBLQ in opdracht van dit ministerie uitvoerde en waaruit bleek dat 69% van de 400 Caribisch Nederlandse ondervraagden terug willen naar hun eiland vanwege de familie, het klimaat en hun wens om bij te dragen aan de ontwikkeling van hun eiland, wordt een traineeshipprogramma modieus gezegd een hot item. Een en ander leidt ertoe dat Ocan en Ban Boneiru Bèk in juli 2016 opnieuw om de tafel gaan zitten met BZK-ambtenaren. Deze keer krijgen beide stichtingen te horen dat het ministerie eerst wil starten met zijn Talent Ontwikkeling Programma (TOP) en een jaar later in 2017 in samenwerking met onder andere Ocan en Ban Boneiru Bèk het traineeshipprogramma zal oppakken.
Van de pilot, die volgens de planning in het eerder geaccordeerde uitvoeringsplan in oktober 2016 zou beginnen, horen zowel Ban Boneiru Bèk als Ocan daarna aanvankelijk weinig meer. Totdat in een gesprek met BHM op 14 oktober 2016 blijkt dat de holding zich terugtrekt vanwege een gebrek aan financiële middelen. Er wordt onder andere afgesproken dat BHM, Ban Boneiru Bèk en BZK op korte termijn bij elkaar zullen komen om het traineeproject gezamenlijk in 2017 te realiseren, dat Ocan in april 2016 met de werving en selectie zal beginnen en de trainees in september 2017 aan de slag zullen gaan op Bonaire. Uitstel dus, maar geen afstel. En dan wordt het stil. In april 2017 gaan er wat mails op en neer en vraagt Ban Boneiru Bèk of er nog nieuwe ontwikkelingen zijn, maar die zijn er niet volgens een van de organisatoren. Omdat de stichting in juni via via een aankondiging in handen krijgt waarin potentiële trainees die geboren zijn op één van eilanden in het koninkrijk worden uitgenodigd om begin juni naar een informatiebijeenkomst te komen in het BZK-gebouw in Nederland, komt men erachter dat er dus wel het een en ander is gebeurd. Uit een daaropvolgend krantenbericht blijkt vervolgens dat er voor het traineeproject van het Talent Ontwikkeling Programma (TOP) Bonaire van BZK zes young professionals met Caribische roots zijn geselecteerd door een organisatie die Caribische studenten begeleidt - dus niet Ocan - en het project een initiatief is van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. De deelnemende organisaties zijn eveneens gewijzigd. Er zal er een trainee aan de slag gaan bij het Zorgverzekeringskantoor (ZVK), twee bij het Openbaar Lichaam Bonaire (OLB), een bij Tourist Corporation Bonaire (TCB) en twee bij Fundashon Mariadal (FM) per september 2017. De oorspronkelijke doelstelling van Ban Boneiru Bèk lijkt echter wel min of meer terug. “Doel van TOP is het professionele kader op Bonaire te versterken”, zo stelt het artikel. Het traineeshipprogramma-project is buiten medeweten van zowel Ocan als Ban Boneiru Bèk geïncorporeerd door BZK die daar een eigen programmamanager op heeft gezet. Enigszins verbouwereerd door het nieuws maar toch blij met het feit dat het eindelijk echt gaat gebeuren, juichen Ban Boneiru Bèk en Ocan het resultaat toe. “Hieruit blijkt dat het niet alleen de moeite loont om door te gaan met onze ideeën maar ook dat Bonaire vaak op de muziek vooruitloopt”, stelt voorzitter Celia Fernandes Pedra hartelijk glimlachend. “We wensen Stephen Elizabeth, Derrick Walter, Joël Candalaria, Gamily Manuela, Chesanira Zimmerman en Gilmar Krips heel veel succes!” Voor de trainees (en het eiland) maakt het uiteraard geen verschil wie de initiatiefnemers zijn of hoe het idee oorspronkelijk is ontstaan dan wel hoe enorm men zich er gedurende acht jaar voor heeft ingezet noch hoeveel de bestuurders van de stichting er aan eigen middelen in hebben geïnvesteerd. Zij zien het op Bonaire aan het werk gaan, zoals Derrick Walter, de trainee met Bonairiaanse familiewortels die per 11 september bij TCB aan de slag is gegaan, enthousiast verwoordt, als een vorm van investeren in de eigen cultuur en in de eigen mensen. Opgetogen voegt hij toe, “Het is een mooie kans om dichter bij huis aan het werk te gaan. Dat past cultureel veel beter bij mij.
Tekst׃ Patricia Bergwijn
